پيوستگي زندگي دنيا و آخرت
انسان در آن دنيا آنچنان است كه اينجا خودش را بسازد ، اينجا اگر خودش را كامل بسازد آنجا كامل است ، اگر ناقص بسازد ناقص است ، اگر خودش را كور قرار بدهد آنجا كور است و اگر خودش را كر قرار بدهد آنجا كر است و اگر خودش را از صورت انسانيت خارج كرده باشد و به صورت حيواني از انواع حيوانات ديگر در آورده باشد ، در آنجا به صورت همان حيوان محشور ميشود . اين هم مسأله سوم ، يعني رابطه و پيوستگي بسيار شديد ميان زندگي دنيا و زندگي آخرت ، كه فرمود : " « الدنيا مزرعة الاخرش »
" ( 2 ) . تنها اين جمله نيست ، هزارها جمله [ هست ] ، اصلا هر چه درباره معاد آمده در همين زمينه " « الدنيا مزرعة الاخرش » " آمده است. اساسا نظام آنجا با نظام اينجا فرق ميكند . اينجا نظام ما نظام اجتماعي است ، به اين معنا كه افراد واقعا در سعادت و شقاوت يكديگر شريك و
مؤثرند ، يعني عمل خوب من ميتواند شما را خوشبخت كند و عمل بد من تأثير دارد در بدبختي شما و افراد يك اجتماع سرنوشت مشترك دارند . ولي در آنجا اصلا سرنوشت مشترك نيست ، اهل سعادت با هماند و اهل شقاوت هم با هم ، ولي آن با هم بودن غير از اشتراك داشتن در سعادت است ، اساسا اشتراكي در كار نيست ، هر كسي در وضع خودش هست بدون آنكه تأثيري در وضع ديگري داشته باشد .
اينها اموري است قطعي و مسلم و پيغمبران آمدهاند براي اينكه مردم را به اين مطلب دعوت كنند ، مخصوصا اين قسمت اخير چون جنبه تربيتي زيادتري دارد و بيشتر به مسأله دعوت مربوط است .
ما ميبينيم كه در درجه اول قرآن و بعد ساير آثار ديني ما اصرار فراواني روي اين مطلب دارند كه آن دنيا دار الجزاء است ، خانه پاداش و خانه كيفر است ، پس شما مراقب عمل خودتان در اينجا باشيد . حتي قرآن تعبيري دارد كه عدهاي اين تعبير را حمل بر هيچ گونه مجاز گويي نميكنند و عين حقيقت ميدانند .
تعبير اين است كه قرآن ميگويد آنچه كه شما در اين دنيا عمل ميكنيد ، عمل شما پيش فرستاده شما به دنياي ديگر است . عدهاي ميگويند اين تعبير بلاغتي است ، تعبير مجازي است ، عمل ما كه آنجا فرستاده نميشود ، عمل من يعني كار ، اين كار يك حركت است و اين حركت هم همين جا فاني و تمام ميشود . ولي عدهاي معتقدند كه هر چه در اين دنيا پيدا بشود ، صورتي در دنياي ديگر پيدا ميكند كه همين خودش يك حقيقتي در دنياي ديگر پيدا ميكند و اين تعبير قرآن راست است كه هر چه ما در اينجا عمل ميكنيم چيزي در آن دنيا ايجاد كردهايم ، پس چيزي را از اين دنيا به آن دنيا فرستادهايم .